وبلاگ حمل و نقل
وبلاگ آموزشی حمل و نقل
حمل و نقل نقش مهمی در شکل‌گیری تمدن‌ها دارد. تجارت بین کشورها که از طریق حمل و نقل انجام می‌شود، به رونق و رشد اقتصادی کمک می‌کند و اهمیت زیادی دارد.
در این مقاله به بررسی انواع حمل و نقل می‌پردازیم و سعی می‌کنیم به همه سوالات شما پاسخ دهیم. امیدواریم از خواندن این مطلب لذت ببرید و برایتان مفید باشد. اگر سوالی داشتید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید. (برای دسترسی آسان‌تر، می‌توانید این مقاله را بوکمارک کنید و بعداً استفاده کنید.)
حمل و نقل به معنای جابه‌جایی کالا، اجناس یا هر چیز دیگر است. این جابه‌جایی می‌تواند داخلی (در مرزهای یک کشور) یا بین‌المللی (بین کشورها) باشد. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد؛ مثل حمل ریلی، جاده‌ای، هوایی و دریایی.
نوع حمل و نقل بر اساس ارزش کالا، شرایط فورس ماژور، حجم و وزن، بودجه موجود و میزان ریسک و امنیت تغییر می‌کند. مبدا و مقصد هم در این انتخاب تاثیرگذارند.
هر روش مزایا و معایب خاص خود را دارد. حمل و نقل هوایی سریع‌تر و امن‌تر ولی گران‌تر است. در مقابل، حمل و نقل دریایی ارزان‌تر ولی کندتر و خطرناک‌تر می‌باشد.
حمل و نقل مرکب، ترکیبی از روش‌های مختلف است و نیازی به توضیح ندارد، بنابراین از آن عبور می‌کنیم.
حمل دریایی یکی از رایج‌ترین روش‌های جابه‌جایی کالاهاست. همان‌طور که از نامش پیداست، از قایق، کشتی و دیگر وسایل دریایی برای این کار استفاده می‌شود.
چرا حمل دریایی از قدیم یکی از اولین و گسترده‌ترین روش‌ها بوده است؟
چون در گذشته ساخت راه‌ها و جاده‌ها سخت و زمان‌بر بود و خطوط ریلی هزینه‌بر محسوب می‌شد. تاجران برای جابه‌جایی اجناس خود از دریا و کشتی استفاده می‌کردند. اما چون زمان زیادی می‌برد، برای کالاهای با ارزش زیاد و وزن کم یا کالاهای خوراکی با تاریخ انقضای کوتاه مناسب نیست.
حمل دریایی بخشی از تجارت است که با کشتی‌های باری بزرگ و تجهیزات خاص انجام می‌شود. این نوع حمل و نقل نقش مهمی در موفقیت تجارت بین‌المللی دارد. حدود ۹۰ درصد از تجارت جهانی از طریق حمل و نقل دریایی صورت می‌گیرد.
این روش بیشتر برای کالاهای حجیم مناسب است و زمان ارسال معمولاً طولانی است، بنابراین کالاها نباید حساس به زمان باشند.
در حمل دریایی، با توجه به نوع کالا و طول مسیر، از وسایل مختلفی مثل لنج یا نفتکش برای حمل بار استفاده می‌شود.
ایران دارای ۳۰۰۰ کیلومتر خطوط دریایی است. دسترسی به آب‌های آزاد از طریق اقیانوس هند، قرارگیری در مسیر کریدورهای غرب، شرق و شمال و همچنین دسترسی به دریای خزر، عمان و خلیج فارس از مزیت‌های جغرافیایی ایران به‌شمار می‌آید.
بخش عمده تجارت دریایی ایران از جنوب کشور انجام می‌شود. چین، امارات متحده عربی و کره جنوبی از اصلی‌ترین کشورهای صادرکننده کالا به ایران هستند. این کالاها شامل مواد اولیه، تجهیزات پزشکی، ورزشی، راهسازی، خودرو و قطعات آن، و تجهیزات حمل و نقل هوایی و دریایی می‌باشند.
کشتی‌های لاینر یا خطوط منظم این کشتی‌ها طبق برنامه و در مسیرهای مشخصی حرکت می‌کنند.
کشتی‌های ترامپ یا خطوط نامنظم این کشتی‌ها به هر نقطه‌ای که شرکت بخواهد، کالا می‌برند و مسیر خاصی ندارند.
ترانشیپ گاهی برخی کالاها را نمی‌توان در یک گمرک تخلیه کرد. بهترین راه، انتقال آنها به گمرکی دیگر است که امکان ترخیص در آن وجود دارد.
در ترانشیپ، کالاها تحت نظارت گمرک از یک وسیله ورودی به وسیله خروجی منتقل می‌شوند. این روش هزینه انتقال را کاهش می‌دهد و در صورت وجود تحریم‌ها، مشکلات را دور می‌زند.
چارترینگ برای بارهای حجیم یا بدون بسته‌بندی، کشتی‌ها به‌صورت کامل اجاره می‌شوند. در چارترینگ، انتقال بار تحت قرارداد چارتر است که بانک‌ها آن را سندی معتبر نمی‌دانند.
کراس استافینگ این روش مشابه ترانشیپ است. در کراس استافینگ، کانتینر از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل می‌شود.
مزایا حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر روش‌ها ارزان‌تر است، به‌خصوص برای بارهای حجیم. به همین دلیل بسیاری از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند کالاهای خود را از طریق دریا حمل کنند.
دیگر مزیت این روش، نرخ کرایه ثابت است که توسط شرکت‌های بزرگ حمل و نقل تعیین می‌شود.
در حمل و نقل دریایی می‌توان مقادیر زیادی از کالا، حتی بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تن، را به آسانی بین بنادر جابه‌جا کرد.
معایب تنها عیب حمل و نقل دریایی، زمان انتقال طولانی آن است که نسبت به روش‌های هوایی و زمینی بیشتر است.
1- نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر
حمل و نقل جاده‌ای در مقایسه با ریلی و هوایی، سرمایه کمتری می‌خواهد. هزینه ساخت و نگهداری جاده‌ها کمتر از راه‌آهن است. جاده‌ها معمولاً توسط دولت ساخته می‌شوند و برای استفاده از آنها عوارض کمی پرداخت می‌شود.
2- خدمات درب به درب
یکی از مهم‌ترین مزایای حمل و نقل جاده‌ای این است که خدمات درب به درب یا انبار به انبار ارائه می‌دهد. این کار هزینه‌های بارگیری، انبارداری و تخلیه را به شکل قابل توجهی کاهش می‌دهد.
3- دسترسی به مناطق غیرقابل دسترس
حمل و نقل جاده‌ای برای حمل کالا یا مسافر به مناطقی مناسب است که به راه‌آهن، مسیرهای آبی یا هوایی دسترسی ندارند. جاده‌ها امکان تبادل کالا بین شهرهای بزرگ و روستاهای کوچک را فراهم می‌کنند.
4- خدمت‌رسانی متنوع
حمل و نقل جاده‌ای خدمات متنوع و قابل تغییر دارد. مسیر و زمان‌بندی حرکت کامیون‌ها را می‌توان بر اساس نیاز مشتریان تغییر داد تا رضایت آنها جلب شود.
5- مناسب برای مسیرهای کوتاه
برای حمل کالا در مسافت‌های کوتاه، حمل و نقل جاده‌ای سریع و اقتصادی است. کالاها مستقیم و بدون نیاز به واسطه به مقصد فرستاده می‌شوند.
6- ریسک کمتر آسیب به کالا
در حمل جاده‌ای، نیازی به تخلیه و بارگیری‌های مکرر نیست؛ بنابراین، ریسک آسیب به کالا کمتر است. به همین دلیل، حمل اجناس شکستنی مثل چینی و بلور از این طریق مناسب‌تر است.
7- هزینه کمتر بسته‌بندی
در مقایسه با سایر روش‌های حمل و نقل، بسته‌بندی در حمل و نقل جاده‌ای ساده‌تر است. کالاها نیازی به چندین لایه بسته‌بندی ندارند.
8- سرعت انتقال
برای کالاهایی که باید سریع به دست مصرف‌کننده برسند، حمل و نقل جاده‌ای بهترین گزینه است. حمل و نقل آبی کندتر است و زمان زیادی برای بارگیری می‌برد.
9- امکان کسب و کارهای شخصی
حمل و نقل جاده‌ای به تجار و سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد شرکت‌های کوچک راه‌اندازی کنند و خدمات سریع به مشتریان ارائه دهند.
با توجه به موارد بالا، می‌توان گفت حمل و نقل جاده‌ای امن و مقرون به صرفه است و به نوعی، روش‌های دیگر حمل و نقل را هم پشتیبانی می‌کند. بسیاری از کالاها ابتدا از طریق جاده جابجا می‌شوند تا به نقاطی برسند که سایر روش‌ها آنها را به مقصدهای دورتر برسانند.
در دوران قرون وسطی، صنعت رشد زیادی کرده بود. شیوه‌های سنتی حمل و نقل دیگر جوابگو نبودند. صنعتگران دنبال راه‌های جدید و کارآمدتر بودند. در سال ۱۵۵۶ میلادی، چند مهندس آلمانی برای جابجایی ذغال‌سنگ ریل‌هایی ساختند. هدف این بود که ارابه‌های ذغال‌سنگ از داخل معدن راحت‌تر به بیرون منتقل شوند. اول ریل‌ها چوبی بودند و دوام زیادی نداشتند. به همین خاطر، کم‌کم ریل‌های چوبی با نوارهای چودنی جایگزین شدند. این تغییر باعث اختراع واگن‌های بزرگ شد. این واگن‌ها با سیستم بخار کار می‌کردند و دیگر نیازی به نیروی انسان یا حیوان نداشتند.
ایران ۱۰۴۶۰ کیلومتر راه‌آهن دارد که طی ۱۰۰ سال ساخته شده است. ایران موقعیت جغرافیایی خاصی دارد و بهترین مسیر ارتباطی اروپا به خاور دور به حساب می‌آید. در گذشته، کشورهای استعمارگر از ایران برای رفتن به هندوستان استفاده می‌کردند. ولی به خاطر سیاست‌های اشتباه و زیرساخت‌های قدیمی، نتوانستیم از این صنعت به نفع اقتصاد جهانی بهره ببریم.
صنعت حمل و نقل ریلی در ایران به خوبی پاسخگوی نیاز مردم نبوده است. قیمت‌ها بالاتر رفته، اما کیفیت قطارها تغییری نکرده. همین باعث شده تا مسافران روش‌های دیگر را برای سفر انتخاب کنند. با این حال، در سال‌های اخیر، بخش حمل بار با قطار پیشرفت داشته. بسیاری از تجار برای ارسال کالا از قطارهای باری استفاده کرده‌اند.
این موضوع شرکت‌های ترانزیت را به فکر گسترش صنعت ریلی انداخته است. این شرکت‌ها با واردات واگن‌های پیشرفته به صنعت حمل و نقل رونق بخشیده‌اند.
حمل و نقل ریلی نیاز به شرایط خاصی دارد. برای جابجایی کالا، واگن‌های باری ویژه‌ای استفاده می‌شوند. این واگن‌ها هرکدام طراحی مخصوصی دارند که برای کار خاصی مناسب است. برخی از انواع این واگن‌ها را در ادامه توضیح می‌دهیم.
واگن‌های مسطح برای حمل ماشین‌آلات و کالاهای سنگین به‌کار می‌روند. این واگن‌ها مناسب حمل کالاهایی با طول زیاد مثل میلگرد، قطعات آهنی و تیرآهن هستند. آنها به صورت دو، چهار یا شش محوره طراحی می‌شوند.
واگن‌های مسقف طوری طراحی شده‌اند که پس از قرار دادن کالا در آن، درب بسته و پلمپ می‌شود. این ویژگی از کالاها در برابر آسیب محافظت می‌کند. این واگن‌ها مخصوص جابجایی کالاهایی هستند که حساس به نور، اکسیژن یا رطوبت هستند. معمولاً به شکل دو یا چهار محوره ساخته می‌شوند.
این واگن‌ها در حمل و نقل انواع بار به‌کار می‌روند. واگن‌های لبه‌کوتاه برای حمل آهن‌آلات و مصالح ساختمانی استفاده می‌شوند. واگن‌های لبه‌بلند برای حمل مواد معدنی و کالاهای صنعتی به‌کار می‌روند. این واگن‌ها می‌توانند بارهای سنگین را جابجا کنند و چندین تن بار را به مقصد برسانند.
یکی دیگر از واگن‌های ریلی، واگن‌های مخزن هستند. این واگن‌ها به دو نوع دو و چهار محوره ساخته می‌شوند. از این واگن‌ها برای حمل سوخت و مایعات مختلف استفاده می‌شود. تاجران برای حمل مایعات با مشکلاتی روبرو می‌شوند، اما واگن‌های مخزن این نگرانی را برطرف کرده‌اند. این کالاها در زمان کوتاهی به مقصد می‌رسند.
واگن‌های یخچالی مخصوص حمل مواد فاسدشدنی مثل لبنیات، گوشت و سبزیجات هستند. این واگن‌ها دارای سیستم خنک‌کننده هستند که به‌طور خودکار دما را تنظیم می‌کند.
بسیاری تصور می‌کنند که راه‌آهن فقط مختص دولت است. اما وزارت راه و شهرسازی برای افزایش سهم حمل و نقل ریلی، سرمایه‌گذاران خصوصی را جذب کرده است. همان‌طور که افراد حق استفاده از جاده‌ها را دارند، حمل و نقل ریلی هم برای عموم آزاد است. با عقد قرارداد با وزارت راه و شهرسازی و رعایت قوانین، امکان استفاده از خطوط ریلی کشور وجود دارد.
شرکت‌های مسافربری با خرید واگن‌های مختلف به شبکه حمل و نقل ریلی پیوسته‌اند. این شرکت‌ها باید تمام قوانین ایمنی، بیمه، مالیات و مقررات دیگر را رعایت کنند. در مقابل، دولت موظف است امکانات عبور و مرور قطارها را فراهم کند و شرایط حمل و نقل را توسعه دهد. اگر دولت به تعهدات خود عمل نکند، شرکت‌ها حق شکایت و دریافت خسارت دارند.
حمل و نقل هوایی، در میان روش‌های جابجایی بین‌المللی، بسیار محبوب است. بیشتر مسافران آن را تجربه‌ای به‌یادماندنی می‌دانند. اما این روش فقط مخصوص جابجایی افراد نیست و برای حمل کالا هم استفاده می‌شود. در این نوع حمل، فناوری‌های نوین برای راحتی مسافران به کار می‌رود. به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، شرکت‌های هواپیمایی ایرانی نمی‌توانند تجهیزات جدید را وارد کنند.
با این حال، شرکت‌های داخلی با برنامه‌ریزی تلاش کرده‌اند نیازها را برطرف کنند. این روش، تجربه‌ای تکراری برای مشتریان ندارد و با توجه به نوع کالا یا سلیقه‌ی مسافران، گزینه‌های متنوعی ارائه می‌کند.
صنعت هوایی ایران، حتی پس از چهار دهه، جایگاه مطلوب خود را نیافته است. بیشتر مشکلات این صنعت به تحریم‌ها مربوط می‌شود، که واردات هواپیما و قطعات را محدود کرده است. بسیاری از مردم از سفر هوایی لذت می‌برند، ولی قیمت بالای بلیت و هزینه‌های جانبی، مانع استفاده‌ی بیشتر می‌شود. این مسئله، صنعت هوایی ایران را در معرض خطر قرار می‌دهد.
با وجود رشد تعداد فرودگاه‌ها و مسافران نسبت به سال‌های قبل، ایران در میان کشورهای منطقه در رتبه یازدهم قرار دارد. این در حالی است که قبل از انقلاب اسلامی، رتبه اول را داشت. ایران اما با تلاش بسیار، به دنبال تحولی اساسی در صنعت هوایی کشور بوده است.
انواع روش‌های هوایی بر اساس حجم کالا، زمان تحویل و هزینه مشخص می‌شود. هر روش مزایا و کاربرد خاص خود را دارد. انتخاب درست می‌تواند جابجایی را برای کالاها یا مسافران آسان‌تر کند.
علاوه بر روش حمل و نقل، هزینه، ارزش کالا، اندازه و وزن نیز باید ارزیابی شود. برای کالاهای باارزشی مثل طلا یا پول، انتخاب امن‌ترین روش هوایی ضروری است.
در این نوع پرواز، همه صندلی‌های هواپیما در اختیار یک شرکت قرار می‌گیرد. مثلا، یک آژانس ممکن است برای مدت مشخصی مسیر ایران-توکیو را چارتر کند. این پروازها بیشتر برای مسیرهای پررفت‌و‌آمد رزرو می‌شود تا مسافران همیشه بتوانند بلیت تهیه کنند.
این نوع پرواز، کوتاه‌ترین مسیرها را انتخاب می‌کند تا در ترافیک هوایی نماند. نه تنها آژانس‌های خصوصی، بلکه سازمان‌های دولتی و ورزشی هم از این پروازها استفاده می‌کنند. برخی مزایای چارتر شامل:
صرفه‌جویی در هزینه‌ها
انتخاب مسیر کوتاه‌تر
امکان رزرو گروهی
اجاره دربست برای مدتی مشخص
تفاوت اصلی پرواز سیستمی با چارتر در برنامه، هزینه و شرایط سنی بلیت است. در پرواز سیستمی، برنامه و قیمت بلیت ثابت بوده و مسافران می‌توانند زمان پرواز را تغییر دهند. مثلا، می‌توانید بلیت استانبول را چند ماه زودتر تهیه کرده و در صورت نیاز، تاریخ سفر را عوض کنید. این امکان در چارتر وجود ندارد.
در پروازهای سیستمی، هرچه خرید بلیت به پرواز نزدیک‌تر باشد، قیمت بیشتر می‌شود. اما در چارتر بلیت‌ها ارزان‌تر هستند، چون شرکت‌ها بلیت‌ها را عمده می‌خرند و برای رقابت، ارزان‌تر می‌فروشند.
در پرواز سیستمی، قیمت بلیت‌ها برای گروه‌های سنی مختلف متفاوت است. مثلا، بلیت نوزادان و کودکان ارزان‌تر است، در حالی که در چارتر تنها بلیت نوزادان زیر دو سال ارزان‌تر است.
در این نوع حمل و نقل، تنها کالاها جابجا می‌شوند. این کار طبق قوانین شرکت‌های هواپیمایی ایران و سازمان بین‌المللی ایکائو انجام می‌شود. حمل بار به دو روش کارگو و فریت صورت می‌گیرد. روش کارگو، اقتصادی‌تر است و کالاها به‌صورت دسته‌جمعی ارسال می‌شوند. این روش با هواپیماهای باربری و با رعایت استانداردهای ایمنی انجام می‌شود.
روش فریت، بیشتر برای کالاهای مسافران در سفرهای طولانی به کار می‌رود و جنبه تجاری ندارد. هواپیماهای مسافربری معمولاً امکان حمل بار به روش فریت را دارند.
حالا که با انواع روش‌های حمل و نقل هوایی آشنا شدید، بد نیست درباره ترانزیت کالا هم بدانید. برای این کار، کافی است به یک آژانس هوایی مراجعه کنید. با پر کردن فرم درخواست و پرداخت هزینه، کالای خود را به مقصد ارسال کنید. این روش امن و کارآمد است. مواردی که می‌توانید با این روش حمل کنید شامل: بار سنگین، مایعات، انواع باتری، کالاهای خطرناک، حمل درب به درب، و اسناد است.
ترانزیت بار به همه نقاط کشور و جهان ممکن است. این روش همکاری گسترده‌ای با شرکت‌های حمل بار و خطوط هوایی دارد. سرعت بالای خدمات، سرویس درب به درب، و محاسبه هزینه بر اساس وزن و اندازه کالا از دیگر مزایای آن است. همچنین، امکان استعلام وضعیت بار از طریق پیامک و ایمیل نیز فراهم است.
به طور کلی، دو روش برای حمل کالاها وجود دارد: عمومی و ویژه. کالاهای عمومی ارزش کمی دارند و حمل آنها آسان است. بیشتر لوازم الکترونیکی شامل این دسته‌اند که حدود 40 درصد از حمل و نقل هوایی بین‌المللی را تشکیل می‌دهند.
اما محموله‌های ویژه شامل حیوانات، طلا، مواد شیمیایی خطرناک، غذاهای دریایی، دارو، فلزات گران‌بها و غیره می‌شوند. خدمات این محموله‌ها شامل موارد زیر است:
سرویس درب به دربامنیت بالا در جابجایی نسبت به سایر روش‌هاسرویس فرودگاه به فرودگاهارسال سریع طبق استانداردهای بین‌المللیپرداخت وجه از طریق دستگاه پوز و روش‌های دیگرقبل از ارسال کالا، بهتر است نوع محموله و قوانین ترانزیت آن را بدانید تا مشکلی پیش نیاید.
برای حمل بین‌المللی باید قوانین جهانی رعایت شود. به همین دلیل، باید از شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی واسطه کمک گرفت. این شرکت‌ها وظایف مختلفی دارند، از جمله حمل کریری، فورواردی، یا ترکیبی از هر دو.
حمل فورواردی یعنی جابه‌جایی کالا با یکی از روش‌های زمینی، هوایی، دریایی یا ترکیبی از آنها. این کار توسط شرکت‌های حمل بین‌المللی انجام می‌شود.
۱- صدور پروفرمای حمل
۲- تنظیم قرارداد با صاحب کالا
۳- صدور بارنامه
۴- جمع‌آوری کالا (با توجه به درخواست صاحب کالا و قرارداد)
۵- انبارداری کالا (بر اساس درخواست و قرارداد)
۶- بسته‌بندی کالا (طبق درخواست و قرارداد)
۷- بیمه بار (بر اساس درخواست و قرارداد)
۸- انجام امور گمرکی در مبدا
۹- عقد قرارداد با شرکت‌های حمل و دریافت بارنامه زمینی، دریایی یا هوایی
۱۰- پیگیری وضعیت حمل و اطلاع‌رسانی به صاحب کالا
۱۱- تحویل کالا به گمرک مقصد و امضای صورت‌جلسه تخلیه
۱۲- دریافت صورت‌جلسه کسری، آسیب‌دیدگی یا دست‌خوردگی کالا
۱۳- انجام تسویه حساب با طرف‌های مرتبط
۱۴- اطلاع‌رسانی به صاحب کالا درباره ورود کالا
در حمل کریری، کالا مستقیما از مبدا به مقصد حمل می‌شود. این کار بدون واسطه و توسط شرکت حمل بین‌المللی انجام می‌گیرد.
کلا آخر
امیدواریم این اطلاعات برای شما مفید باشد. اگر سوال یا نظری داشتید، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا پاسخ دهیم.